Ở một làng quê ven sông, người ta vẫn thường nhắc đến bà Cúc – người đàn bà đã ngoài bảy mươi tuổi, eo đã còng, tóc bạc phơ nhưng tấm lòng thì vẫn chiến đấu như đất. cả cuộc đời,bà gắn bó với mảnh ruộng,với đàn con thơ dại. Áo bà, ông Tư, mất sớm vì bệnh lao phổi, để lại cho bà nặng vừa làm cha vừa làm mẹ.
Người ta khen bà khỏe mạnh, siêng năng, nêu mấy khi thấy bà bệnh tật. Mỗi buổi sáng, bà vẫn dậy sớm nhóm bếp, rang ấm nước chè, rồi ra vườn cắt mấy ngọn rau. Con cháu trong nhà nhiều lần bảo bà nghỉ yên, nhưng bà chỉ cười:
— Ngồi không thì nhớ ba sét bây giờ, lại nhớ cha mấy đứa trẻ… dịu mát nổi đâu.
Ấy vậy mà mấy năm gần đây, điều lạ lùng bắt đầu nguy hiểm: Bụng bà Cúc ngày một đến căng cứng, căng tròn như đàn bà có mang. Ban đầu, bà cũng không để ý, chỉ nghĩ làm tuổi già sung khí. Nhưng rồi những cơn đau quặn bất ngờ kéo đến, có khi bà bụng ngồi xuống xông nhà, hôi hôi ra như tắm.
Tin đồn lan nhanh trong xóm. Người thì xì xào rằng bà già mà bụng đến lạ lắm, kẻ thì bội bạc, nghi ngờ. Từng lần đi chợ, bà nghe rõ những tiếng rì rì sau lưng, ánh mắt thăm dò của hàng xóm. Đám con thì khó chịu ra mặt, vừa thương mẹ vừa thấy xấu hổ. Ô con gái thứ hai một lần nói nhẹ:
— Mẹ ơi, mẹ đi khám đi. Để người ta nói ra nói vào, dứt khoát không nổi.
Một buổi sáng đầu đông, khi bà đang quét sân thì đột nhiên ôm bụng ngồi thụp xuống. Mặt tái mét, đôi mắt mờ. Các cuộc đấu tranh cấp bách vào bệnh viện bệnh viện.
Trong căn phòng lạnh, tiếng máy siêu âm vang đều đều. Bác sĩ trẻ cau mày nhìn màn hình, rồi quay lại, giọng nặng nề:
— Trong bụng cụ có một khối lạ, giống thai nhi đã bị vôi hóa, rất lâu rồi.
No cụt lại. Các con bài giảng, suy ai nói nên lời. Người con trai cả chạy hỏi:
— Nghĩa…nghĩa là sao, bác sĩ?
— Đó là đá Thái hóa. Dựa vào kích thước, có lẽ đã hơn 40 năm.
Cả nhà chết lặng. Một thời điểm giải quyết dài, không ai xả nổi. Rồi những tiếng ồn ào bật ra.
Bà Cúc nhung mắt, ký ức xa xưa tràn về. Năm ấy bà ngoài ba mươi, sau khi sinh liền mấy đứa con, bà lại có mang. Nhưng cái thai kỳ lạ, chưa kịp cử động thì đã im lặng. Bà đau quặn mấy ngày rồi thôi, nghĩ rằng đã đủ, mà nghèo quá, đâu bão đi viện. Chồng bệnh, con thơ, bài thuốc thắt chặt nỗi đau trong lòng, tiếp tục tốc độ để sống. Bốn năm trôi qua, sinh linh nhỏ bé ấy vẫn nằm trong bụng mẹ, tĩnh lặng hóa thành đá.
— Con ơi… mẹ xin lỗi… — bà bảo vệ, bàn tay gầy guộc bấu chặt tấm chăn.
Các con òa khóc, nắm tay mẹ. Họ đã hiểu ra, bao năm qua mẹ đã mang trong mình một bí mật, một nỗi đau tận đáy thời gian.
Ca mổ được tiến hành. Thứ được lấy ra nhỏ bé, cứng lạnh, trông giống hình hài một thai nhi đã vôi hóa. Mọi người đứng lặng, nước mắt cứ thế trào ra. Họ thắp nhang, đặt nó trong một chiếc hộp gỗ nhỏ, coi như tiễn biệt một linh hồn đã bị lãng quên.
Ngày bà Cúc xuất viện, cả làng biết chuyện. Không còn ai xì xào chế giễu, chỉ còn ánh mắt thương cảm. Nhiều người lặng lẽ đến thăm, ngồi với bà một lát, chẳng nói gì, chỉ nắm tay an ủi.
Chiều hôm ấy, bà ngồi ở hiên, tay vuốt nhẹ chiếc hộp gỗ đặt trên lòng, mắt nhìn xa xăm về phía cánh đồng nơi tuổi trẻ bà đã gửi lại. Đàn con ngồi xung quanh, lặng lẽ bên mẹ.
Nắng vàng vương trên mái tóc bạc, gió chiều đưa mùi rơm rạ thoảng vào hiên. Bà khẽ mỉm cười, giọt nước mắt rơi xuống má nhăn nheo:
— Con cuối cùng cũng được rời khỏi bụng mẹ rồi…
Và trong giây phút ấy, mọi người hiểu, cả đời bà Cúc chính là một thiên chức làm mẹ, dẫu có phải mang theo nỗi đau suốt bốn mươi năm dài.